NL
De zin van verstilling
Op het eerste gezicht lijken de oeuvres van Kristel Van Ballaer en George Meertens ver uit elkaar te liggen en hun respectieve werken nauwelijks raakpunten te vertonen.
Neem nu de twee werken die op de uitnodiging van deze tentoonstelling prijken. ‘Genius’ van Kristel Van Ballaer is een houten sculptuur, een ellips beschilderd met zwarte en witte verf. ‘Brief’ van George Meertens is een schilderij, olieverf op doek, waarin het roze overheerst. Terwijl de sculptuur van Kristel Van Ballaer ‘open’ is, bestaat het schilderij van George Meertens uit een ‘oppervlak’: het is op canvas geschilderd en roept bovendien door zijn kleur en textuur het beeld van een huid op. Daarenboven is het werk van Kristel glad en gepolijst - of geeft het althans die indruk – en lijkt niet door mensenhanden gemaakt. Het vertoont verwantschap met de zogeheten ‘hard edge’ van de Amerikaanse kunstenaar Ellsworth Kelly: strenge vormentaal en scherp afgelijnde kleuren. Het streven van Kristel naar vormperfectie lijkt iets ongenaakbaars en tijdloos te hebben, terwijl bij George de hand van de schilder duidelijk zichtbaar is. Zelfs in de meest monochrome doeken schemert de geste van de schilder door. Ook de geschiedenis van het werk - het schilderproces - zit onderhuids in elk schilderij: de opeenvolgende verflagen bevatten aanzetten, pogingen, bedenkingen en koerswijzigingen. Het oppervlak toont het moment waarop de schilder besloot te stoppen.
Toch hebben, bij nader inzien en vooral door langzaam te kijken, deze twee oeuvres bijzonder veel gemeen.
Vergeet maar wat ik hierboven schreef over de gestrengheid van het werk van Kristel Van Ballaer. Het lijkt alsof dat zou betekenen dat haar werk koud of kil is en bij de toeschouwer geen emoties zou opwekken. Niets is minder waar. Enerzijds zijn er de kleine, gewilde imperfecties die de hand van de kunstenaar verraden, anderzijds zit in nagenoeg elk werk een voelbare spanning. Die kan ontstaan door het contrast tussen zwart en wit, tussen gevernist en niet gevernist hout, en tussen de verschillende soorten gebruikte verf: olieverf, lak en acryl zorgen voor glans of dofheid. Evengoed ontstaat er een bijna speelse dynamiek door variaties in de dikte van het hout, verrassende kleuren, geometrische figuren die elkaar aantrekken en afstoten, of het gebruik van taps toelopende vormen. Soms lijkt een werk gewichtloos door een slim gebruik van kleuren en hun weerkaatsing.
Bovendien, en dat kan paradoxaal klinken, slaagt Kristel erin emoties bij de toeschouwer los te weken net door vormen tot hun essentie te herleiden. Door te streven naar eenvoud - de schoonheid van eenvoud - biedt ze de toeschouwer rust en een heilzaam tegenwicht voor de beeldenstorm die in het dagelijks leven woedt. Ze laat de tijd stilstaan in haar werk. Het heeft haar ook tijd gekost, na de onontbeerlijke periode van vertraging en verstilling, om in het hout – haar favoriete materiaal – de uitgezuiverde vorm te bereiken die haar voor ogen stond.
Dat brengt me naadloos bij George Meertens, in wiens schilderijen tijd centraal staat. Niet toevallig heet een reeks recente werken ‘Tijdtafel’.
Tijd is essentieel om de op het eerste gezicht monochrome doeken van George Meertens te bekijken, te ervaren en te doorgronden. Om opgenomen te worden in zijn wereld, maar ook om onze eigen gedachten en emoties te ervaren.
Die tijd is in de eerste plaats nodig om te zien wát George Meertens geschilderd heeft. Ons oog heeft gewoonweg die tijd nodig. Het gaat immers niet om monochrome vlakken: hoe langer we kijken hoe meer diepte en kleurnuances we ontdekken, evenals wat er woelt en krioelt onder het oppervlak.
Bovendien: schilderen gaat langzaam, zeker met de traag drogende olieverf - het favoriete medium van George. Schilderen staat haaks op onze voorthollende tijd en is een stil en tegendraads protest in een tijd waarin een storm van beelden om ons heen waait.
Door de tijd te nemen, door alle ballast van ons af te gooien en door ons open te stellen voor de schilderijen van George - hun kleur, hun textuur, hun zinnelijkheid - komen we met ons diepere zelf in contact.
Niet toevallig hangt George Meertens zijn schilderijen op een hoogte die hij ‘hart-hoogte’ noemt, zodat de toeschouwer niet omhoog of omlaag moet kijken, maar rechtstreeks met het werk geconfronteerd wordt. Het kan geen toeval zijn dat ook Kristel Van Ballaer haar werk ‘Atmosphere’ op harthoogte toont om een optimaal contact met de toeschouwer te bewerkstelligen.
George Meertens en Kristel Van Ballaer zijn allebei op reis naar de kern van hun kunst. Ze presenteren hun zoektocht naar de essentie - naar het ‘naakte zijn’ - zonder franjes, zonder toeters en bellen. Het gaat ze allebei om de bewustwording waartoe verstilling kan leiden.
2021, Eric Rinckhout
EN
In Search of Silence
The oeuvres of Kristel Van Ballaer and George Meertens seem to be very different; in fact, at first sight, they have little in common. The two works shown on the invitation to the exhibition ‘Naked Existence’ appear to prove the point. Van Ballaer’s ‘Genius’ is a wooden sculpture, an ellipse, painted black and white. ‘Brief’ by George Meertens is a painting, oil on canvas, predominantly pink. The sculpture is ‘open’, whereas the painting is ‘a surface’: painted on canvas, its colour and texture approximate human skin. Moreover, Van Ballaer’s work is smooth and polished – at least it gives that impression – almost as if it were not manmade. It shows a clear link with the ‘Hard Edge’ art of Ellsworth Kelly (1923-2015), the American artist known for his stringent stylistic idiom and sharply delineated colours.
Van Ballaer’s pursuit of formal perfection adds a touch of unapproachability and timelessness to her art, whereas in Meertens’s art the painter’s hand is omnipresent. Even in his most monochrome works, the painter’s act is visible. Under the skin of each painting we can read the history of the work, the artistic process. The consecutive layers of paint show the initial steps, the attempts, the conflicts and changes of direction. The surface indicates the moment when the painter decided to stop.
And yet, on careful and unhurried reflection, the two oeuvres turn out to have a lot in common. Forget what I just wrote about Van Ballaer’s stringent idiom. The term might suggest an oeuvre that is cold, chilly, unable to evoke emotion. Wrong. On the one hand there are the small, deliberate imperfections which give away the hand of the artist; on the other, there is a tangible tension in almost every work. It may be caused by the contrast between black and white, between varnished versus unvarnished wood, or by the different sorts of paint she uses: oil, lacquer and acrylic, resulting in different degrees of lustre and/or dullness. An almost playful dynamism arises from the variations in the width of the wood, from an unexpected choice of colours, from geometric figures that either attract or repel one another, or from the use of conical shapes. Sometimes a sculpture seems to be weightless, an effect created by the meticulous use of colours and their reflections.
On top of that – and this may sound contradictory – Van Ballaer succeeds in evoking emotions, merely by reducing shapes to their bare essence. Her search for simplicity – for the beauty of simplicity – offers the viewer peace, and a wholesome antidote to the swarm of images of everyday life. Her work brings time to a standstill. And it has taken her time, too, after a much-needed period of deceleration and silence, to acquire – in wood, her favourite medium – the pure form that she had in mind.
All this takes me seamlessly to George Meertens, in whose work time is the central theme. It is most telling that he entitled a series of recent works ‘Tijdtafel’ (‘Time Table’). Time is essential when studying, experiencing and understanding the apparently monochrome canvases by Meertens: essential, of course, in order to enter his world, but also to experience one’s own thoughts and emotions. Time is, first and foremost, required to see exactly what Meertens has painted. The eye needs that time, plain and simple. Indeed, one is not looking at monochrome surfaces. The longer one looks, the more depth and colour variations one finds, not to mention what teems and stirs under the surface.
Painting is a slow process, even more so with the slow-drying oils that are Meertens’s favourite medium. In this way painting becomes the opposite of our ever faster pace of life. It is a silent and contentious protest in these days when a whirlwind of images constantly surrounds us. By taking one’s time, by throwing off all dead weight and by opening up to Meertens’s paintings – their colours, their textures, their sensuality – one comes closer to oneself.
It is not a coincidence that Meertens displays his paintings at ‘heart level’. He would not want viewers to have to look up or down – their contact with the artwork needs to be direct. The fact that Van Ballaer shows the sculpture ‘Atmosphere’ at ‘heart level’ is no coincidence either: her goal, too, is optimal contact with the viewer.
Both George Meertens and Kristel Van Ballaer are on a journey to the essence of their art. They present their search for that essence – the steps towards ‘being naked’ – without any fringes, without any bells and whistles. What they are both after is the deeper awareness to which silence can lead.
2021, Eric Rinckhout
NL
Langzaamaan
1. Vertraging is voor mij niet enkel essentieel, maar ook noodzakelijk. Aan de basis van mijn werkproces ligt het intens en tactiel waarnemen. Concrete ideeën en prikkels uit de werkelijkheid -vaak natuur of architectuur- worden vervolgens omgezet in een uit gepuurde vorm. De opeenvolgende fasen van de creatie zijn een vorm van aftasten, van bevragen en zoeken. Intuïtie is daarbij van zeer groot belang. Mijn werkwijze heeft iets meditatief: de vele bewerkingen die de huid van het hout onderzoeken, het kneden van de verf, het stil_staan en herwerken… Het is een proces dat tijd vraagt, het is zonder twijfel ‘langzaam(aan)’.
2. Met mijn werk probeer ik een antwoord te geven op de duizelingwekkende beeldenstroom die ons huidige leven kenmerkt. Het vormt een tegenwicht tegen de overprikkeling, tegenover de -en mijn persoonlijke- onrust. Ik keer de wereld zeker niet de rug toe, maar creëren biedt mij de troost van verstilling en traagheid. Vervolgens hoop en wens ik dat de toeschouwer die ook vindt in mijn werk.
De zoektocht naar tegenpolen en contrasten - zowel in vorm als inhoud - is essentieel in mijn werk en werkwijze. Het zijn de uitersten van ‘het hier zijn’ -van ‘het naakte zijn’*- die me raken en die de artistieke vertaling van de -en mijn- wereld bepalen.
2021, Kristel Van Ballaer
NL
Hard Edge
Verstild, Tactiel
Goede kunst, het is geweten, is zowel naar de inhoud als naar de vorm bedrieglijk in haar eenvoud, en daardoor tegendraads. Met die vaststelling zitten we in het hart van de kunst van Kristel Van Ballaer (°1972). Ze hanteert een sobere vormentaal, maar die is sterk gelaagd. Niets is wat het lijkt, en de toeschouwer dient een inspanning te leveren om te zien dat de kunstenaar in haar werk een idee consequent en tot het einde doordenkt. Alles wat niet ter zake doet, pelt ze onverbiddelijk af. Het is een moeizaam proces dat in fasen verloopt, fasen van denken en herdenken, van schetsen, schikken en herschikken, van bouwen en verbouwen, tot de vormperfectie zich openbaart. In het eindproduct, verstild en tactiel, is er weinig te merken van de fundamentele twijfels die met de creatie van een sculptuur of schilderij gepaard gaan, maar ze zijn er wel degelijk. Hier is een kunstenaar aan het werk die het kunstwerk toestaat zichzelf te worden.
De ‘idee’ uit de vorige alinea verdient wat nadere verklaring. Die idee is bij Van Ballaer namelijk geen loos begrip, maar een essentieel gegeven, de kern van de zaak, en telkens weer het begin van het scheppingsproces. Uitgangspunt is vaak een ervaring die zowel visueel en concreet (kerk, bad, archief) als abstract kan zijn (begrenzing, beschutting, vlucht). De uitvoering ervan in het kunstwerk is evenwel onveranderlijk abstract. De kunstenaar hanteert graag vormen en patronen uit de architectuur, vormen die leiden tot een rustgevende, haast mathematische balans. De toeschouwer krijgt vanuit die abstractie ruim de gelegenheid in confrontatie te gaan met het werk en er zijn eigen verhaal in te leggen. Van Ballaer is streng in haar vormentaal, maar mild als het gaat om de interpretatie ervan door de kijker.
Een te allen tijde weerkerende en boeiende vraag blijft deze: wie zijn voor deze kunstenaar de helden en voorbeelden in de kunst? De verscheidenheid van de namen die Van Ballaer citeert, verrast: zowel de Vlaamse Primitieven als Le Corbusier en Anish Kapoor passeren de revue. Eén naam verdient het om uit de lijst te worden gelicht: Ellsworth Kelly (1923-2015), Amerikaans minimalist, grootmeester in het reduceren van kunst tot zuiver kleur en lijn. Dat wil zeggen, hij kleurde ruime vlakken en lijnde ze keurig af. Hard edge. Die minimale ingreep met maximaal effect van Kelly is exact wat treft in het werk van Van Ballaer: wit en zwart, intens blauw, groen, geel, trefzeker en helder afgelijnd. Bovendien was Kelly niet – correctie: niet uitsluitend – de maker van traditionele canvasschilderijen; de stevigheid van plaatstaal en aluminium was hem zeer dierbaar. Van Ballaer gaat een stap verder. Ze mijdt doek, ze geniet van fysieke arbeid en bouwt haar eigen harde, onbuigzame dragers: houten borden, bakken, sarcofagen, zuilen, cilinders en wat dies meer zij. Haar grootvader was schrijnwerker: een atavistisch trekje?
Nog twee bedenkingen tot besluit. Eén: de vormperfectie in het werk van Kristel Van Ballaer is overduidelijk, maar toch subtieler dan ze op het eerste gezicht lijkt. Zo let de kijker best op het contrast in glans van lak tegenover acryl, op de kleine ‘imperfecties’ die bewust in de constructies zijn aangebracht, op de onvoorspelbaarheid van de kleureninteractie in bepaalde werken. Het zijn evenzovele manieren om een zekere spontaneïteit en lichtvoetigheid te introduceren in een overigens streng geometrisch oeuvre. Twee: ‘mathematisch’, ‘geometrisch’, ‘strenge vormentaal’, ‘architecturale balans’, het zijn termen die een gebrek aan emotie zouden kunnen suggereren. Niets is minder waar: in al haar strakheid is de kunst van Van Ballaer mateloos ontroerend. Dat komt vermoedelijk doordat ze zoveel zegt met zo weinig. De ondertussen wat versleten frase less is more werd zelden zo overtuigend geïllustreerd als in dit werk.
2019, Ivo Verheyen
EN
Hard Edge
Still, Tactile
It is a well known fact: good art is deceptively simple, both in form and content, and therefore somewhat abrasive. This statement takes us straight to the heart of Kristel Van Ballaer’s art. Her style is invariably unadorned, but highly ‘layered’. Nothing is what it seems, and the viewer has to make an effort to see that the artist’s work takes an idea right to the bitter end. Anything that might distract from the essence is mercilessly cut out – a laborious process that proceeds in stages: planning, drawing and redrawing, composing, until the perfect form reveals itself. The final artwork, still and tactile, shows few signs of the fundamental doubts that accompany its creation, but they are there. Van Ballaer is the type of artist that allows the artwork to – at least partly – create itself.
This previously mentioned ‘idea’ requires some further explanation. It is an essential element of Van Ballaer’s art, the focal point and the first step in her creative process. The starting point is often an experience, which can be visual and concrete (church, bath, archive) or abstract (bounding, protecting, fleeing). The execution of the ideas is always abstract, with forms and patterns borrowed from architecture, leading to a calming, almost mathematical balance. This abstraction offers the viewers ample opportunity to interpret the artwork in their own way. Van Ballaer is strict in her artistic language, but mild in allowing viewers to detect their own story in it.
An ever recurring and intriguing question is this one: who are the artist’s heroes and role models in art? In Van Ballaer’s case, the list is long and diverse: Flemish Primitive painters, Le Corbusier, Anish Kapoor, to mention only a few. One name deserves our full attention: Ellsworth Kelly (1923-2015), American minimalist, master of reducing art to pure colour and line. That is: he painted large areas of colour and neatly marked them off. The history of art uses the term ‘Hard Edge’ for it: a minimalist approach with maximum effect. Van Ballaer uses the same technique: white and black, intense greens, blues and yellows are sharply delineated. And there is more: Kelly was not only a ‘painter on canvas’, he loved the sturdiness of steel plate and aluminium. Van Ballaer takes this one step further: she avoids canvas altogether and builds her own rigid supporting surfaces: wooden boards, bins, sarcophaguses, pillars, cylinders etcetera. Her grandfather was a carpenter: an atavistic feature?
Two observations in conclusion. One: the perfect form that characterizes Kristel Van Ballaer’s work is crystal-clear, but still more subtle than it looks. The attentive viewer will, for instance, notice the contrast between the gloss of laquer versus that of acrylic paint, the small ‘imperfections’ that have consciously been built into the objects, the surprising interaction of colours in some of them. In this way a degree of spontaneity and lightness is introduced in an oeuvre that is otherwise quite strictly geometric. Two: ‘mathematical’, ‘geometric’, ‘architectural balance’, these terms might suggest a total absence of emotion. Not true: Van Ballaer’s art, in all its austerity, is highly moving, most probably because she says so much with so few means. The - somewhat timeworn - expression ‘less is more’ was seldom illustrated more convincingly than in these works.
2019, Ivo Verheyen
NL
Tussen roepen en fluisteren
Hoe nemen we een kunstwerk waar? Een werk trekt onze aandacht, we kijken ernaar en interpreteren het. Maar al te vaak laat ons oog zich bedriegen en moeten we onze eerste indruk bijstellen, zo ook bij het werk van Kristel Van Ballaer (°1972 Gierle). Ze speelt met illusies. Niets is wat het in het eerste opzicht lijkt. Wat aanvankelijk geschilderde doeken ogen, blijken eens dichterbij beschilderde, houten objecten aan de muur. Haar werk aarzelt tussen schilder- en beeldhouwkunst. Ze toont objecten, maar benadrukt de eigenschappen van een plat vlak. Ze kiest bewust voor afwezigheid van perspectief. De geschilderde vormen flirten met de randen en hoeken van het object. Er ontstaat een spel van aantrekken en afstoten. De drager voelt steeds te klein. Een ellips tast de grenzen van het vierkante object af, elders barsten rechthoeken uit hun drager. Het is een voortdurende zoektocht naar de impact van verschuivingen in de speelruimte van het platte vlak.Van Ballaer schildert vaak een geometrische vorm en een restruimte, waarbij de ene de andere uitdaagt of omsluit. Meestal speelt ze witte en zwarte vlakken tegenover elkaar uit en versterkt zo het contrast. Enerzijds gaat het om een ronde of gebogen vorm anderzijds om hoekige figuren en rechte lijnen. Of ze nu vertrekt van een bad, een toren of het grondplan van een kerk: ze streeft er steeds naar om dingen te herleiden tot hun eenvoudigste vorm. Herhalingen en variaties bieden steeds weer een uitdaging om een nieuw spanningsveld te bekomen.
Naast schilderen, tekent Van Ballaer ook potloodlijnen op de drager en benut ze de voordelen van het werken op hout. Ze bewerkt de drager met gaatjes en inkepingen. Het werk krijgt daarmee ritme, structuur een eigenheid. De drager varieert van een bas-reliëf tot een driedimensionale vorm. Een beschilderde kubus neigt naar een sculpturale vorm en geeft meer tastbaarheid aan het beeld. Soms past ze twee afzonderlijke vormen in elkaar of zaagt ze een inkeping in een houten object om een optisch onderscheid te maken. Een ellips, ontstaan als restvorm met een zwarte bovenzijde en een witte binnenzijde verschuilt zich in de muur, maar is tegelijkertijd een aanwezige vorm aan de muur. De interactie met de omgeving van het getoond werk speelt voor haar een belangrijke rol, maar ook het proces om een geschikt object te bouwen is bepalend. De zoektocht naar het beste formaat en de juiste vorm is een lang proces, net als de behandeling van het materiaal, zoals zagen, schuren, lijmen en boren, wat handmatig gebeurt. De houten drager en het gebruik van verschillende borstels en soorten verf brengen structuur in de verflaag. De verf is nauwkeurig over en naast elkaar aangebracht. Alles moet juist zijn. Ze laat weinig aan het toeval over.
Haar formele zoektocht is schatplichtig aan de fundamentele schilderkunst, maar herinnert ook aan hard-edge uit de jaren zestig. De nadruk bij hard-edge lag op een wisselwerking van contrasterende kleuren en monochrome kleurvlakken of vormen die door middel van haarscherpe begrenzingen van elkaar gescheiden zijn. Bij Van Ballaer gaat het ook over uitbalanceren van kleur, vorm en structuur, maar er wringt iets. Haar werk is gemakkelijk te overzien door de eenvoudige vormen en contrasterende kleurvlakken. Het zijn keurig afgelijnde, harde, dwingende vormen. Ze roepen om aandacht en lokken de toeschouwer. Maar hoe langer we kijken, hoe meer we trachten om de vormen te vergeten om onze aandacht te richten op de subtiele, fluisterende gebaren die de vorm mee bestaansrecht geven. Dan pas is te zien dat wat in eerste instantie perfect afgewerkt oogde van dichtbij imperfecties in de verflaag zijn. Onregelmatige puntjes blijken plots boorgaatjes in de oppervlakte van het object. In haar beste werken is de strijd om de aandacht tussen roepen en fluisteren onbeslist. Ze houden elkaar in evenwicht. Strakke, uit gepuurde werken, krijgen dan ook iets fragiels en kwetsbaars. Pas bij geduldig kijken, zal de confrontatie ons niet ontgaan.
2016, Indra Devriendt